فیلتراسیون و بازجذب در کلیه | آموزش زیست دهم
فیلتراسیون و بازجذب کلیه در زیست دهم تجربی | آموزش کامل نفرون، نکات کنکوری تنظیم اسمزی، عملکرد کلیه و مقایسه فیلتراسیون و بازجذب
لیست مطالب
🎯 فیلتراسیون و بازجذب چیست؟ (مقدمه‌ای برای درک بهتر)
فیلتراسیون و بازجذب دو فرآیند کلیدی در عملکرد کلیه‌ها هستند که در فصل "تنظیم اسمزی و دفع مواد زاید" زیست‌شناسی دهم بررسی می‌شوند. درک این دو فرآیند به ما کمک می‌کند بفهمیم کلیه‌ها چگونه مواد زائد را دفع و مواد مفید را حفظ می‌کنند.
🧪 ساختار کلیه و نقش آن در فیلتراسیون و بازجذب
کلیه‌ها شامل میلیون‌ها نفرون هستند. هر نفرون یک واحد عملکردی کلیه است که عملیات فیلتراسیون و بازجذب در آن انجام می‌شود. ✅
✨ بخش‌های اصلی نفرون:
-
کپسول بومن (محل فیلتراسیون)
-
لوله پیچ‌خورده نزدیک
-
قوس هنله
-
لوله پیچ‌خورده دور
-
مجرای جمع‌کننده
💧 فیلتراسیون چیست؟
📌 فیلتراسیون به فرآیندی گفته می‌شود که در آن پلاسمای خون از طریق فشار، از مویرگ‌های گلومرولی وارد فضای بومن می‌شود. در این مرحله، مولکول‌های بزرگ مانند پروتئین‌ها و سلول‌های خونی عبور نمی‌کنند و در خون باقی می‌مانند.
⚡ نکته کنکوری:
فیلتراسیون یک فرآیند غیر اختصاصی است. یعنی هم مواد مفید و هم مواد زائد وارد کپسول بومن می‌شوند.
🎯 پس این مرحله فقط حذف نیست، بلکه نوعی جداسازی اولیه است.
🌿 بازجذب چیست؟ (فیلتراسیون و بازجذب)
بعد از فیلتراسیون، مواد مفیدی مثل گلوکز، اسید آمینه‌ها، یون‌ها و بخش زیادی از آب، بازجذب می‌شوند. این مواد دوباره وارد خون می‌شوند تا از هدر رفت آن‌ها جلوگیری شود.
📌 بازجذب در کجا اتفاق می‌افتد؟
بازجذب در بخش‌های مختلف نفرون به‌ویژه در لوله پیچ‌خورده نزدیک انجام می‌شود.
⚡ نکته کنکوری مهم:
بازجذب یک فرآیند اختصاصی است. فقط موادی که بدن به آن‌ها نیاز دارد، جذب می‌شوند.
🔬 تفاوت فیلتراسیون و بازجذب در زیست دهم
| ویژگی | فیلتراسیون | بازجذب |
|---|---|---|
| محل انجام | کپسول بومن | لوله‌های نفرون |
| نوع فرآیند | غیر اختصاصی | اختصاصی |
| جهت حرکت مواد | از خون به لوله نفرون | از لوله نفرون به خون |
| هدف | حذف اولیه مواد از خون | حفظ مواد مفید در بدن |
✅ توجه به این تفاوت‌ها برای سوالات مفهومی کنکور بسیار مهم است.
🧠 اهمیت فیلتراسیون و بازجذب در تنظیم اسمزی
🌊 فیلتراسیون و بازجذب نقش مهمی در تنظیم اسمزی بدن دارند. تنظیم اسمزی یعنی حفظ تعادل آب و یون‌ها در بدن، که برای عملکرد سلول‌ها حیاتی است.
🎯 کلیه‌ها با این دو فرآیند، مواد زائد مانند اوره و آمونیاک را دفع می‌کنند و آب و نمک را بر اساس نیاز بدن تنظیم می‌کنند.
📚 نکات کنکوری طلایی درباره فیلتراسیون و بازجذب
🔥 نکاتی که در کنکور بارها از آن سوال آمده:
-
فیلتراسیون فقط در کپسول بومن انجام می‌شود، نه در لوله‌ها.
-
بازجذب فعال به انرژی نیاز دارد، اما بازجذب غیر فعال ندارد.
-
گلوکز در شرایط عادی ۱۰۰٪ بازجذب می‌شود.
-
وجود گلوکز در ادرار نشانه دیابت است.
-
اوره به‌صورت نسبی بازجذب می‌شود ولی به مقدار زیاد دفع می‌گردد.
دیدگاه های مربوط به این مقاله (برای ارسال دیدگاه در سایت حتما باید عضو باشید و پروفایل کاربری شما تکمیل شده باشد)